Ας επιχειρήσουμε σήμερα μια πρώτη ανάγνωση του μηνύματος των ευρωεκλογών, αν και η εν θερμώ αποτίμηση του εκλογικού αποτελέσματος μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολές.

Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών είναι μια πρόκληση για την κυβέρνηση. Μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα για τη Νέα Δημοκρατία. Το μήνυμα των πολιτών ήταν ηχηρό. Οι πολίτες με την ψήφο τους καταδίκασαν λάθη και παραλείψεις της κυβέρνησης, καθώς επίσης καυτηρίασαν προκλητικές συμπεριφορές κυβερνητικών στελεχών.

Η δήλωση του πρωθυπουργού στο Ζάππειο δείχνει ότι το μήνυμα αυτό ελήφθη. Το στοίχημα είναι από αύριο με γενναίες πρωτοβουλίες η κυβερνώσα παράταξη να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών που επέλεξαν να στείλουν μήνυμα με την αποχή ή την ψήφο διαμαρτυρίας στα μικρά κόμματα.

Όσοι στο ΠΑΣΟΚ θριαμβολογούν επαναπαυόμενοι στις δάφνες του αποτελέσματος των ευρωεκλογών φαίνεται ότι δεν διδάχθηκαν από την οδυνηρή εμπειρία της ΝΔ στις ευρωεκλογές του 1999, τις οποίες αν και κέρδισε με ανάλογη διαφορά, τελικά έχασε τις εθνικές εκλογές του 2000.

Η πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα αποχή που αγγίζει το 50% θα πρέπει να μας προβληματίσει όλους. Είτε είναι μήνυμα απαισιοδοξίας των πολιτών, είτε απόρριψης του πολιτικού συστήματος είναι ενδεικτικό της απαξίωσης της πολιτικής. Χρέος μας είναι να πείσουμε τους πολίτες ότι είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις. Πιστεύω, όμως, ότι το ζήτημα της αποχής που ταλανίζει όλη την Ευρώπη θα πρέπει να αντιμετωπισθεί θεσμικά με πρωτοβουλίες όπως η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στην κατάρτιση των ψηφοδελτίων, καθώς επίσης και η δυνατότητα επιλογής με σταυρό προτίμησης των ευρωβουλευτών.

Οι ευρωεκλογές ανέδειξαν και ένα πρόβλημα ποιότητας δημοκρατίας για τον τόπο. Μιλώ για τις δημοσκοπήσεις που από εργαλεία πολιτικής ανάλυσης και καταγραφής των τάσεων της κοινωνίας, τείνουν να μετατραπούν σε μέσο διαμόρφωσης πολιτικού κλίματος και επηρεασμού της κοινής γνώμης. Με δεδομένο ότι για πρώτη φορά επιτράπηκε η δημοσιοποίηση των δημοσκοπήσεων μέχρι την παραμονή των ευρωεκλογών, καλό θα είναι να αντλήσουμε χρήσιμα συμπεράσματα και να διδαχθούμε από αυτά.

Πολλά πράγματα τα θεωρούμε δεδομένα και αυτονόητα, λησμονώντας ότι δεν ήταν πάντα έτσι. Με το εγχείρημα της ΕΟΚ, η Ευρώπη, που τον προηγούμενο αιώνα δύο φορές αιματοκύλησε την ανθρωπότητα με παγκόσμιους πολέμους, από πεδίο πολεμικών επιχειρήσεων κατέστη χώρος ειρήνης, σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ευημερίας. Παρά τα προβλήματα, η Ενωμένη Ευρώπη είναι ένα στοίχημα για τους λαούς της γηραιάς ηπείρου. Μέσα από συγκρούσεις και αντιθέσεις κατάφερε με συμβιβασμούς και συνθέσεις να προχωρήσει μπροστά. Όχι πάντα με το γρήγορο βηματισμό που θα θέλαμε. Αλλά σήμερα η Ευρώπη, που πριν λίγα χρόνια χωρίζονταν από το τείχος του Βερολίνου και το σύνορο που ο Τσόρτσιλ ονόμασε «σιδηρούν παραπέτασμα» είναι ένας ενιαίος χώρος συνύπαρξης και ανοχής στη διαφορετικότητα.

Πολλά πρέπει να γίνουν ακόμη για να αποκτήσει η Ενωμένη Ευρώπη ενιαία πολιτική σε όλους τους τομείς. Οφείλουμε όμως όλοι να προβληματιστούμε για την αδιαφορία που δείχνει μεγάλο μέρος των Ευρωπαίων πολιτών στα τεκταινόμενα στην ΕΕ και που εκφράζεται με τη μεγάλη αποχή στις ευρωεκλογές.

Μέχρι τώρα κατηγορούσαμε τη γραφειοκρατία των Βρυξελών για το δημοκρατικό έλλειμμά τους, τον ψαλιδισμένο ρόλο του ευρωκοινοβουλίου, που είναι το όργανο δημοκρατικής νομιμοποίησης της ΕΕ, καθώς εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία όλων των Ευρωπαίων πολιτών. Με την έγκριση της συνθήκης της Λισαβόνας το ευρωκοινοβούλιο αποκτά πλέον αποφασιστικό ρόλο και οι αποφάσεις του έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Θα ανέμενε, λοιπόν κανείς να παρατηρείται τώρα αυξημένη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία.

Ωστόσο, όλες οι μετρήσεις προβλέπουν αύξηση του ποσοστού αποχής. Αυξημένα ποσοστά συμμετοχής καταγράφονται μόνο σε χώρες όπως η Ιρλανδία, όπου οι ευρωβουλευτές δεν εκλέγονται με προκαθορισμένη λίστα από το κόμμα τους, αλλά οι πολίτες έχουν δυνατότητα επιλογής μεταξύ των υποψηφίων. Νομίζω ότι είναι καιρός και στην Ελλάδα να εμπιστευθούμε περισσότερο την κρίση των πολιτών. Χθες σε χωριό της Καρδίτσας με ρώτησε ένας νέος αγρότης γιατί δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέξει με την ψήφο του ευρωβουλευτή που να ξέρει τα αγροτικά προβλήματά για να παλέψει γι’ αυτά στις Βρυξέλες. Υπενθυμίζω ότι το 40% του κοινοτικού προϋπολογισμού είναι αγροτικές επιδοτήσεις. 

Οι δημοσκοπήσεις είναι χρήσιμα εργαλεία πολιτικής ανάλυσης, καθώς καταγράφουν τις τάσεις της κοινωνίας, τις επιθυμίες αλλά και τις φοβίες της. Είναι φωτογραφίες της στιγμής, κατά την πλέον πετυχημένη διατύπωση που αποδίδεται στον Άρη Σπηλιωτόπουλο. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο είναι εμφανές ότι οι δημοσκοπήσεις υπερβαίνουν αυτό το ρόλο. Ο υποψιασμένος πολίτης αντιλαμβάνεται ότι οι δημοσκοπήσεις από εργαλείο καταγραφής της βούλησης της κοινής γνώμης όλο και περισσότερο χρησιμοποιούνται ως μέσο διαμόρφωσης πολιτικού κλίματος, επηρεασμού αν όχι χειραγώγησης του εκλογικού σώματος. Πολλά έχουν ειπωθεί για τον τρόπο διατύπωσης των ερωτημάτων που μπορούν να εκμαιεύσουν τις απαντήσεις που θα ήθελε να ακούσει εκείνος που έχει παραγγείλει την έρευνα.

Στις εκλογές που έχουμε την Κυριακή για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η όποια πρόβλεψη, πολλώ δε μάλλον η εκτίμηση ψήφου, καθίσταται προβληματική από το γεγονός ότι δύσκολα μπορεί να προσδιοριστεί το εκλογικό σώμα που τελικά θα ψηφίσει. Η αίσθηση πάντως είναι ότι η αποχή θα είναι μεγαλύτερη των εθνικών εκλογών. Όσο δε μεγαλύτερη είναι, τόσο δυσκολότερα τα όποια συμπεράσματα μπορούν να βγουν από τις ευρωεκλογές εν είδη προγνωστικών για τις εθνικές εκλογές.

Παίζονται παιχνίδια με τις δημοσκοπήσεις; Γεγονός είναι ότι δίνουν όλοι εξετάσεις. Όπως επίσης αληθές είναι ότι παράγουμε περισσότερες δημοσκοπήσεις από εκείνες που προλαβαίνουμε να αφομοιώσουμε ως κοινωνία. Μάλιστα, σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση των ευρωεκλογών για πρώτη φορά επιτρέπεται η δημοσίευση ερευνών μέχρι την παραμονή των εκλογών. Και τούτο γιατί η εμπειρία του παρελθόντος έδειξε ότι η απαγόρευση -όπως κάθε απαγόρευση- οδήγησε σε στρεβλώσεις. Η διασπορά φημών και  τα υπονοούμενα στα ΜΜΕ με στόχο τη δημιουργία εντυπώσεων αναπαρήγαγαν μια εικόνα σύγχυσης τις ημέρες που απαγορεύονταν η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των δημοσκοπήσεων.

Ορθώς, λοιπόν ο νομοθέτης νομοθέτησε. Επειδή, όμως στην Ελλάδα ξεχνούμε εύκολα, πιστεύω ότι θα ήταν χρήσιμο την επομένη των εκλογών να ξαναδούμε τις δημοσκοπήσεις και να επιβραβεύσουμε την εταιρεία ερευνών που θα προβλέψει με μεγαλύτερη εγγύτητα το εκλογικό αποτέλεσμα. Το βραβείο αυτό θα μπορούσε να θεσμοθετηθεί από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.

Ο κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι Βουλευτής Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και Άμυνας της Βουλής των Ελλήνων.

Μεγάλο ερωτηματικό αυτών των ευρωεκλογών είναι το μέγεθος της αποχής. Όλες οι αναλύσεις προβλέπουν μειωμένη συμμετοχή σε σχέση με τις τελευταίες εθνικές εκλογές. Λόγω και του τριημέρου του Αγίου Πνεύματος, οι εκτιμήσεις είναι ότι πολλοί θα προτιμήσουν τις παραλίες από τις κάλπες. Παλιά άλλωστε η ρήση «μη χαλάτε τα μπάνια του λαού». Όσοι όμως δεν ασκήσουν το συνταγματικό τους δικαίωμα και πάνε για μπάνιο δεν δικαιούνται να διαμαρτύρονται αν οι ευρωβουλευτές που θα εκλεγούν τα… κάνουν θάλασσα στο ευρωκοινοβούλιο, εκθέτοντας τη χώρα.

Πάντα οι ευρωεκλογές χαρακτηρίζονταν από μειωμένο ενδιαφέρον του εκλογικού σώματος. Οι εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εμφανίζονταν  και ως μια ευκαιρία να εκφράσουμε τη συμπάθιά μας σε μικρότερα κόμματα. Εξ ου και η θεωρεία της χαλαρής ψήφου.

Όλα αυτά είχαν μια εξήγηση όσο το ευρωκοινοβούλιο είχε περιορισμένο ρόλο. Όσο ήταν έντονο το λεγόμενο δημοκρατικό έλλειμμα στη λήψη των αποφάσεων στην ΕΕ, όπου η γνώμη του ευρωκοινοβουλίου δεν ήταν καθοριστική. Έτσι, η  ευρωβουλή είχε μετατραπεί σε ένα χώρο τιμητικής αποστρατείας πολιτικών και ο διορισμός σε αυτή εκλαμβάνονταν πολλές φορές ως «αντίδωρο» σε φιλικά προς τις ηγεσίες των κομμάτων πρόσωπα.

Ωστόσο από το 1979 μέχρι σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Οι ευρωεκλογές πλέον είναι ίσως σημαντικότερη εκλογική αναμέτρηση ακόμη και από τις εθνικές εκλογές, καθώς κρίσιμες αποφάσεις που αφορούν την καθημερινότητά μας, από την προστασία του περιβάλλοντος και τα όρια της οικονομικής πολιτικής μέχρι τις αγροτικές επιδοτήσεις, εξαρτώνται από την ΕΕ. Όσο απόμακρες και αν θεωρούμε τις Βρυξέλες, οι αποφάσεις τους, από τα «λαχανάκια» μέχρι τις χωματερές είναι καθοριστικές για τη ζωή μας. Αρκεί να αναλογισθεί κανείς ότι η ελληνική βουλή δαπανά τον περισσότερο χρόνο της για εναρμόνιση του εθνικού μας δικαίου με το κοινοτικό. Για κυρώσεις κοινοτικών οδηγιών και ευρωπαϊκών κανονισμών.

Έχει λοιπόν μεγάλη σημασία να έχουμε σοβαρή εκπροσώπηση στην ευρωβουλή και σε όλα τα ευρωπαϊκά όργανα, από ανθρώπους που έχουν γνώση και διάθεση για προσφορά στην πατρίδα. Πρόσωπα που έχουν στις αποσκευές τους τα εφόδια να αγωνιστούν με επιτυχία για τις θέσεις τις χώρας μας και την αποτελεσματική προώθηση των ελληνικών συμφερόντων.